คุณพ่อคุณแม่หลายท่านอาจจะประสบความสำเร็จกับการสอนให้ลูกรู้จักประหยัดอดออม และรู้คุณค่าของเงินแล้ว แต่อย่าเพิ่งคิดว่าเรื่องเงินๆ ทองๆ จะจบลงแค่นี้ อีกเรื่องที่สำคัญไม่แพ้กันคือการลงทุน เพราะเมื่อมีเงินแล้ว เด็กๆ ก็ต้องรู้จักวิธีที่จะทำให้เงินนั้นงอกเงย ซึ่งถือเป็นอีกหนึ่งขุมทรัพย์หลักในการบริหารเงินเลยก็ว่าได้

จุดนี้แหละ พ่อแม่หลายท่านอาจจะเริ่มไม่แน่ใจแล้วว่าควรเริ่มอย่างไร เพราะการปลูกฝังแนวคิดเรื่องการลงทุนตั้งแต่เด็กๆ นั้นไม่ใช่เรื่องง่ายสักเท่าไรนัก (แค่สอนผู้ใหญ่ด้วยกันยังยากเล้ย!) ด้วยความที่เด็กยังไม่สามารถลงทุนด้วยตัวเองจนกว่าจะอายุครบ 20 ปี เด็กๆ อาจจะรู้สึกว่าเรื่องพวกนี้ช่างไกลตัว ไม่น่าเรียนรู้ หรืออาจไม่รู้ด้วยซ้ำว่ามีวิธีอะไรแบบนี้อยู่ด้วย พ่อแม่ก็อาจจะรู้สึกว่าอีกนานกว่าจะถึงเวลาที่เหมาะสม แต่หารู้ไม่ว่าเรื่องการลงทุนนั้น ยิ่งปลูกฝังให้รู้จักคุ้นเคยเร็วเท่าไร ก็ยิ่งดี

วันนี้เราขอมาแบ่งปันวิธีต่างๆ ที่มาจากประสบการณ์จริงในฐานะลูกที่โดนพ่อแม่ล้างสมอง เอ๊ย ปลูกฝังเรื่องการลงทุนมาตั้งแต่เด็ก ลองมาดูกันว่าพ่อแม่จะสามารถปลูกฝังลูกเรื่องการลงทุนได้อย่างไรบ้าง

1. สอนเรื่องความแตกต่างระหว่าง การเก็บออม และ การลงทุน

ก่อนจะปลูกฝังเรื่องการลงทุนให้ลูก พ่อแม่ควรสอนลูกให้รู้จักความแตกต่างกันระหว่างการเก็บเงินไว้เฉยๆ กับการลงทุนก่อน บอกลูกว่าการเก็บเงินเป็นเรื่องที่ดี แต่จะดียิ่งกว่าหากสามารถทำให้เงินนั้นงอกเงย พ่อแม่สามารถเน้นย้ำให้เห็นถึงความแตกต่างระหว่างผลตอบแทน เช่น หากฝากธนาคารไว้เฉยๆ ผ่านไปหนึ่งปี เงิน 100 บาท ก็จะมีค่า 100 บาทเท่าเดิม และเผลอๆ อาจจะน้อยลงด้วยเพราะเจอศัตรูตัวฉกาจอย่างเงินเฟ้อ (ตรงนี้ไว้ค่อยสอนก็ได้ หากรู้สึกว่าซับซ้อนไปสำหรับลูก) แต่ถ้านำไปลงทุนในสินทรัพย์ที่ดี เงิน 100 บาทมีโอกาสงอกเงยเป็น 105, 108, 110 บาทได้นะ อันนี้เอาแค่เริ่มต้นก่อน เมื่อลูกเริ่มเห็นความต่างในด้านของผลตอบแทน ระหว่างการเก็บเงินไว้เฉยๆ กับการลงทุนแล้ว พ่อแม่ค่อยสอดแทรกเรื่องความเสี่ยงเข้าไป เพราะหากเน้นย้ำแค่เรื่องผลตอบแทน ลูกอาจจะเข้าใจผิดว่าการลงทุนมีแต่ได้กับได้ ไม่มีทางขาดทุนก็เป็นได้ ซึ่งอันตรายมากๆ

ทั้งนี้ทั้งนั้น ก่อนจะสอนเรื่องการลงทุน พ่อแม่ควรจะมั่นใจก่อนว่าลูกได้รับการปลูกฝังเรื่องความประหยัด เรื่องการเก็บเงินแล้ว เพราะถ้าลูกยังไม่เข้าใจเรื่องการเก็บเงินดีพอ ก็อาจจะเป็นเรื่องยากที่จะทำให้เขาเข้าใจเรื่องการลงทุน (ในเมื่อเก็บเงินเฉยๆ ยังทำไม่ได้เลย)

2. แนะนำให้ลูกนำเงินบางส่วนมาลงทุนกับคุณ

พ่อแม่ท่านไหนที่รู้สึกว่า เป็นเรื่องยากเหลือเกินที่จะสอนให้ลูกรู้จักแบ่งเงินมาลงทุน ก็อาจจะลองเสนอให้ลูกนำเงินบางส่วนมาลงทุนในพอร์ตของพ่อแม่ แล้วพ่อแม่จะให้ผลตอบแทน 5% 8% 10% ต่อปี อย่างไรก็ว่าไป ตามสไตล์ของแต่ละท่าน อย่างของเรา อันนี้คือจุดเริ่มต้นที่ทำให้ลูกสนใจการลงทุนในแง่ของการทำให้เงินงอกเงยมากขึ้น แทนที่จะเก็บเงินไว้เฉยๆ หรือนำเงินไปใช้ซื้อของตามใจชอบ ด้วยวิธีนี้ ลูกก็จะเห็นว่า ถ้าอย่างนั้นฝากเงินไปลงทุนกับพ่อแม่ดีกว่า ให้ผลตอบแทนดีกว่าเยอะ!

แต่วิธีนี้ต้องใช้อย่างระมัดระวังนิดนึง เพราะถ้าไม่ปลูกฝังเรื่องการลงทุนในแง่อื่นๆ เช่น การคัดเลือกสินทรัพย์ การบริหารสินทรัพย์ หรือความเสี่ยง ลูกก็อาจจะเข้าใจผิดได้ แล้วก็จะฝากเงินไปลงทุนกับพ่อแม่ตลอด ไม่ขวนขวายหาความรู้เอง วิธีนี้จึงเหมาะใช้กระตุ้นแค่ช่วงแรกๆ ที่ลูกยังไม่สนใจการลงทุนมากนัก

3. ให้ลูกเล่นบอร์ดเกมเสริมสร้างแนวคิดการลงทุน

หนึ่งในเกมด้านการลงทุนที่เราคุ้นเคยกันตั้งแต่เด็กๆ คือเกมเศรษฐี (Monopoly) เป็นเกมที่สอนให้เด็กเข้าใจเรื่องการลงทุนซื้อสินทรัพย์ได้ดีทีเดียว อย่างเกมเวอร์ชั่นที่เราเคยเล่น ก็จะกระตุ้นให้ผู้เล่นรู้สึกอยากเป็นเจ้าของอสังหาฯ รอบๆ กระดานเกม เพื่อที่จะได้เก็บเงินจากผู้เล่นอื่นๆ ที่มาหยุดเดินในช่องอสังหาฯ ของเรา ยิ่งเป็นเจ้าของจำนวนอสังหาฯ มากเท่าไร ก็ยิ่งมีสิทธิ์ได้รับกระแสเงินมากเท่านั้น แต่!! ไม่ใช่ว่าจะมีแต่ได้กับได้อย่างเดียว เพราะบางทีเราจะต้องเผชิญกับเหตุการณ์ไม่คาดฝัน เช่น เปิดไพ่ข่าวขึ้นมาแล้วเจอว่าบริษัทที่เราเป็นเจ้าของอยู่เกิดล้มละลาย เป็นต้น ก็เสียเงินกันไป ตรงนี้แหละคือจุดที่สอนให้ผู้เล่นรู้ว่าการลงทุนมีความเสี่ยง และเราสามารถเจอเหตุการณ์ไม่แน่ไม่นอนได้ตลอด

สามารถดูรายชื่อบอร์ดเกมอื่นๆ นอกจากเกมเศรษฐีได้ที่นี่ https://www.finnomena.com/z-admin/boardgames/

4. เล่า “เรื่อง” ประสบการณ์การลงทุนของคุณให้ลูกฟัง

ขึ้นชื่อว่าเด็ก อย่างไรก็ต้องชอบให้ผู้ใหญ่เล่าเรื่อง เล่านิทานให้ฟัง พ่อแม่ที่เป็นนักลงทุนสามารถลองนำประสบการณ์การลงทุนของตัวเองมาเล่าให้ลูกฟังได้ เริ่มตั้งแต่จุดเริ่มต้นเลยว่าทำไมถึงตัดสินใจลงทุน ตอนลงทุนช่วงแรกๆ ผลลัพธ์เป็นอย่างไร ผลตอบแทนแต่ละปีเป็นอย่างไร กำไรขาดทุนแต่ละปีขนาดไหนบ้าง มีเหตุการณ์พีคๆ แบบไหนที่ทำให้ผลตอบแทนเหวี่ยงสุดๆ บ้าง อันนี้ก็ขึ้นอยู่กับประสบการณ์การลงทุนของแต่ละท่านเลย ที่คงจะมีเรื่องราวน่าสนใจแตกต่างกันไป อย่างของเรา พ่อเราเปิดไฟล์ Excel ประกอบการเล่าเรื่องไปด้วย (เล่าซ้ำหลายรอบด้วย ฮา… เขาภูมิใจของเขาน่ะ) ชี้ให้เห็นเลยว่าแต่ละปีได้กำไรขาดทุนเท่าไร ปีนี้เกิดวิกฤตเศรษฐกิจ เลยขาดทุนยับขนาดนี้ แต่พอมาปีนี้ก็สามารถกอบกู้ขึ้นมาได้ ผลตอบแทนเลยพุ่งเป็นพิเศษ ฯลฯ สิ่งนี้จะทำให้ลูกเห็นเลยว่าการลงทุนนั้นมีทั้งขึ้นมีทั้งลง ไม่มีทางที่จะลงหรือขึ้นไปตลอด และถ้าวางแผนการลงทุนให้ดี เราก็จะมีโอกาสทำผลตอบแทนให้ดีขึ้นได้

5. เปิดข่าวการลงทุนให้ลูกได้ยินบ่อยๆ

ฟังดูง่ายแต่ได้ผลจริงๆ นะ… ตั้งแต่เด็กๆ แล้วที่เรามักจะได้ยินข่าวจากช่อง Money Channel ทุกวัน ได้ยินศัพท์แสงด้านการลงทุนจนคุ้นหู ได้ยินประโยคที่ว่า “การลงทุนมีความเสี่ยง ผู้ลงทุนควรศึกษาข้อมูลก่อนการตัดสินใจลงทุน” บ่อยมากเหมือนเป็นคำขวัญประจำโรงเรียนไปแล้ว ขนาดไม่ได้ตั้งใจฟัง แต่ทีวีฯ ที่อยู่ในห้องเดียวกันก็สามารถกรอกหูเราจนได้น่ะ ที่น่าสนใจคือขนาดน้องเราที่ตอนนี้ก็ยังไม่ได้สนใจเรื่องการลงทุนเท่าไรนัก (ขอโทษนะที่เผา ฮา…) ก็ยังรู้สึกคุ้นเคยกับข่าวหุ้นเหล่านี้ แสดงให้เห็นว่าการเปิดข่าวให้ลูกฟังทุกวันๆ แม้จะไม่ได้ตั้งใจ แต่ลูกก็จะซึมซับข้อมูลเหล่านั้นไปอย่างอัตโนมัติ การที่ลูกได้รู้ข้อมูลเหล่านี้ ก็จะทำให้พ่อแม่สอนลูกได้ง่ายขึ้นไปอีก

6. ให้ลูกลองเล่นเกมลงทุนแบบจำลอง

ปลูกฝังกันไปสักพัก เด็กๆ อาจจะเริ่มร้อนวิชา อยากลองลงทุนเองแล้ว แต่เนื่องจากเด็กๆ ยังไม่สามารถเปิดพอร์ตลงทุนเองได้ พ่อแม่สามารถลองให้ลูกๆ รู้สึกคุ้นเคยกับการลงทุน ด้วยการสร้างเกมการลงทุนแบบจำลองขึ้นมา โดยอาจจะให้ของรางวัลเป็นเงินจริงๆ หากลูกสามารถทำผลตอบแทนได้ตามเป้าหมาย หรือ สามารถทำผลตอบแทนชนะพี่หรือน้องของตนได้

สมัยเด็ก เราเคยเล่นเกมแข่งกับน้องของเรา แบบแรกคือการเล่นในโปรแกรม Excel โดยกติกาคือ มีเงินสมมติอยู่ 1 ล้านบาท แล้วเราต้องเลือกลงทุนในหุ้น 5 ตัว จากนั้นเราก็ต้องก็คอยมอนิเตอร์ความเคลื่อนไหวของราคาไปทุกๆ วัน ระหว่างเกมเราสามารถสับเปลี่ยนซื้อขายหุ้นได้ จากนั้นทุกๆ ปลายเดือน (หรือทุกๆ สัปดาห์ จำไม่ได้ละ) เรากับน้องก็จะเอาผลตอบแทนมาเทียบกันว่าใครได้เยอะกว่า ผู้ชนะก็จะได้เงินรางวัลไป จำได้ว่าในฐานะเด็กคนหนึ่ง เรารู้สึกว่าเกมนี้มันสนุกมาก ยิ่งมีคู่แข่งยิ่งสนุก

อีกข้อดีของเกมนี้คือการสอนให้เด็กเห็นความเปลี่ยนแปลงของราคา และพลังอำนาจของเวลา เราจำได้ว่าตอนที่เราเล่นเกมนี้ หุ้น INTUCH ยังมีราคาอยู่ที่ประมาณ 40 บาทอยู่เลย แล้วดูตอนนี้สิ! แอบคิดเล่นๆ ว่าถ้าตอนนั้นไม่ได้ใช้เงินจำลองแต่ใช้เงินจริงๆ ลงทุน ก็คงได้กำไรส่วนต่างราคาไปเยอะแล้ว

7. หาเวลาไขข้อสงสัยให้ลูกเรื่องการลงทุน

เมื่อรู้จักการลงทุนมาได้สักพัก เด็กๆ อาจจะเริ่มมีคำถามในใจหลายๆ อย่าง ไม่ว่าจะจากเกมที่เขาเล่น จากข่าวที่ได้ยิน หรือบทสนทนาที่พ่อแม่ชอบโทรศัพท์คุยหาโบรกเกอร์ พ่อแม่ควรลองหาเวลาว่างๆ นั่งคุยกับลูก บอกลูกว่าถ้ามีอะไรสงสัยเรื่องการลงทุนก็สามารถถามมาได้เลย ไม่ต้องกลัวไม่ต้องอาย การเปิดใจคุยกันจะทำให้พ่อแม่ได้รับรู้ข้อสงสัยต่างๆ ของลูก บางทีลูกอาจจะอยากรู้ว่ากลไกการซื้อขายหุ้นนั้นเป็นอย่างไร ราคาหุ้นที่ขึ้นและลงเกิดขึ้นเพราะอะไร กองทุนคืออะไร ตรงนี้แนะนำว่าค่อยๆ อธิบายไปด้วยภาษาที่ง่ายที่สุด หรือ อาจจะใช้รูปภาพและการเปรียบเปรยประกอบไปด้วยก็ได้ ที่สำคัญคืออย่าแสดงท่าทางรำคาญหรือบอกปัดคำถามเด็ดขาด เพราะจะทำให้เด็กกลัวการตั้งคำถาม และจะกลายเป็นการปลูกฝังให้เด็กไม่กล้าถามคำถามเลย เพราะการถามคำถามถือเป็นหนึ่งในกระบวนการเรียนรู้ที่สำคัญมาก

ใครที่สงสัยว่าควรเริ่มสอนลูกเรื่องการลงทุนตั้งแต่อายุเท่าไร ถึงจะเรียกว่าพอเหมาะพอดี เราว่าทั้งนี้ขึ้นอยู่กับแต่ละคน หากเด็กคนไหนเข้าใจเรื่องเงินตั้งแต่ยังเล็กๆ ก็สามารถเริ่มปลูกฝังเร็วได้ แต่ถ้าใครเพิ่งมาเข้าใจเรื่องเงินตอนเป็นวัยรุ่นแล้ว เริ่มสอนตอนเป็นวัยรุ่นก็ยังไม่สาย สำหรับเรานั้น ถ้าจำไม่ผิด ตอนอายุประมาณ 10 ต้นๆ ก็เริ่มที่จะได้รับความรู้เรื่องการลงทุนแล้ว สิ่งสำคัญคือต้องค่อยเป็นค่อยไป อย่าพยายามยัดเยียดความรู้ให้ลูก เพราะหากลูกยังไม่พร้อม ก็อาจจะต่อต้านหรืออาจถึงขั้นแอนตี้สิ่งที่พ่อแม่พยายามจะสอนเลยก็ได้

ทั้ง 7 วิธีที่นำมาเล่าถึงกันในวันนี้เป็นไอเดียส่วนหนึ่งที่พ่อแม่สามารถนำไปปรับใช้สอนลูกได้ เราเชื่อว่าพ่อแม่หลายๆ ท่านอาจจะมีวิธีอื่นนอกเหนือจากนี้อีกแหละ ตามสไตล์ของแต่ละท่าน อย่างไรก็ตามถ้าใครลองทำวิธีเหล่านี้ หรือมีวิธีอื่นๆ มาแนะนำกัน ก็แชร์กันมาได้เลยนะคะ เพราะมันคงจะดีหากเด็กๆ ได้เรียนรู้เรื่องการลงทุนด้วยความสนุก : )